برنامه «فرهنگ تلاوت» رادیو قرآن،27 بهمنماه، با اجرای هادی صلحجو و کارشناسی رحیم خاکی،داور و قاری بینالمللی کشورمان و با موضوع «تلاوت معیار، صحیح و الگو» برگزار شد.
در ابتدای این برنامه صلحجو گفت: امروزه در کشور، جوانهای مستعدی در شهرهای کوچک و روستاها هستند که اگر امکاناتی داشته باشند به فعلیت میرسند و میتوانند محله و شهرشان را به رونقی در حوزه قرائت قرآن برسانند. نکته اینست که عرضه برای این حوزه داریم، اما تقاضایمان کم است، شاید کرسیهای تلاوت به اندازه این قاریان توانمند نباشد به گونهای که نمیدانند چگونه باید هنر خود را عرضه کنند، ضمن اینکه فیلتری به عنوان مسابقات داریم که باید از آن عبور کنند تا به عنوان «چهره قرآنی» در داخل و خارج از کشور مطرح شوند.
در ادامه خاکی در پاسخ به اینکه قاریان جوان برای این موضوع چه کاری باید انجام دهند و وظایف رسانه و مردم در این زمینه چیست؟ ادامه داد: معتقدم که هیئتداران و هیئت امنای مساجد و افرادی که محافل سنتی و مجالس روضه امام حسین(ع) را برگزار میکنند و یا افرادی که محافل سنتی در منزلشان دارند و یا هزاران مجلس ختمی که در سراسر کشور در شهرهای مختلف برپا میشود، اینها را از دایره کرسی تلاوت، خارج کردهایم و به طور قطع، محصور در مسابقات و اجراهایی در رادیو و تلویزیون و یا کرسیهای تلاوت رسمی قرآن شدهایم که متأسفانه اینها فرمایشی و طرح و برنامهای شده است.
وی بیان کرد: فرصتی برای کرسی تلاوت قرآن در هیئتها، مساجد قبل و بعد از اقامه نماز جماعت، یا مجالس خانگی و یا مجالس ختم وجود دارد، لذا این عرصه وسیع از این حلقات و محافل و فرصتهای تلاوت، توسط برنامهریزان و مدیران اجرایی که برای موضوع قرآن در کشور زحمت میکشند، نادیده گرفته شده است، خود مردم و افرادی که برای این حلقات و مجالس زحمت میکشند نیز در این زمینه کمکاری کردهاند به عبارت دیگر قراء جوان و نوجوان را اصلا نمیبینند.
تلاوت قرآن بخشی از مجالس مناسبتی
این قاری بینالمللی کشورمان تصریح کرد: در هیئتها با توجه به اینکه مقام معظم رهبری تأکیدات زیادی داشتهاند که هیئات نسبت به قرائت قرآن اهتمام داشته باشند و یا اینکه قرائت قرآن، بخشی از مجلس روضه باشد، اما این امر محقق نمیشود مگر به ندرت در حالی که این امر، میتواند به بروز استعدادهای دیگران در این زمینه بیانجامد و حتی عرصهای برای بروز استعداد این قراء جوان و نوجوان باشد.
وی بیان کرد: اگر جلسات قرآن، تنها محدود به مسابقات و کرسیهای رسمی رادیو و تلویزیون نشود، استعدادهای جوان و نوجوانان عرصه قرائت قرآن، بیشتر بروز میکنند و مگر درصد کمی از قاریان، مابقی نیازی برای ورود به مسابقات قرآن نمیبینند؛ چون وقتی قاری دو تلاوت در روز داشته باشد به چه دلیلی باید بیاید مسابقات شرکت کند؟ لذا بخشی از مشکل این امر به مردم بازمیگردد، چون همه چیز را نباید دولت و یا سیستم رسمی برایش طراحی، اجرا و برنامهریزی کند.
خاکی با اشاره به اینکه مگر چه مقدار ظرفیت برای حضور افراد در مسابقات و کسب رتبه برتری و یا اعزام به خارج از کشور و ... وجود دارد؟ عنوان کرد: نهایت ظرفیتی که برای این امر در طی سال اختصاص دارد، نهایتاً 20 نفر است. اگر موضوعات قرآنی، حدود سه و نیم میلیون نفر در میان آقایان، مخاطب داشته باشد و حدود 350 هزار نفر به طور شاخص به تلاوت قرآن به گونهای مکتبی، پیگیر و مسر بپردازند، این افراد چگونه میتوانند خودشان را عرضه کنند و به عبارت دیگر اگر سالیان سال، صبر کنند، نمیتوانند خودشان را نشان دهند و حتی عمرشان کفاف نمیدهد.
وی تصریح کرد: پس این نشان میدهد که محافل و مجالس غیر رسمی برای حضور و ظهور قاریان جدی گرفته نشده است که بخشی از آن به خود مردم بازمیگردد. خود مردم، بهترین پوششدهنده برنامههای قرآنی تمام مساجد کشور هستند به گونهای که میتوانند زمینه حضور قاریان نوجوان و جوان را فراهم کنند.
این قاری بینالمللی کشورمان در خصوص مقایسه اینکه مردم در مجالس تلاوت قرآن تنها از قرائت قرآن استفاده میکنند و شاید معنای آیات را متوجه نشوند و حال آنکه در محرم و صفر مردم خودجوش تکیههای عزاداری به دلیل ارتباطی که با امام حسین(ع) برقرار کردهاند، برپا میکنند، تأکید کرد: مرحوم علامه جعفری در جلسهای سخنرانی میکردند، مردم سطح سخنرانی ایشان را به دلیل بحثهای قویاش متوجه نمیشدند و از او خواستند که بحثهای سادهتری بیان شود و ایشان میگوید، شما بالاتر بیایید و مطالعه بیشتری داشته باشید. لذا قرار نیست که مردم چون معنای آیات را متوجه نمیشوند، قرآن، کمتر خوانده شود، بلکه مردم توجهشان را به این امر باید بیشتر کنند. قرآن بخش مهمی از زندگی ماست، مگر میشود که ما از قرآن دور باشیم و سپس افتخار کنیم به اینکه ما مسلمانیم و حال آنکه ابعاد زندگیمان از آن دور است.
وی با تأکید بر اینکه تمامی مردم در مرحله اول و سپس مردمی که امکانات بیشتری دارند چون هیئات، مساجد و ... برای فراهم کردن عرصهای برای ظهور قراء جوان نقش دارند، عنوان کرد: در حال حاضر حداقل 1000 شهر با هویت شهر و شهرستان داریم که بالای 100 هزار جمعیت را داراست لذا با این جمعیت 80 میلیون نفر با این همه محافل، مساجد و مجالس ختم و ... چرا باید منتظر دستگاههایی چون سازمان تبلیغات و وزارت ارشاد باشیم که آنها در آنجا برنامهها و کرسیهای تلاوت برپا کنند.
نقش مهم علمای مساجد
خاکی بیان کرد: البته این دستگاهها، محافل را برپا میکنند و حتی برخی از این هیئات و هیئت امنا و مساجد و ... این امر را جلوتر از حرف ما در حال عملیاتی کردن هستند، اما متأسفانه بخش عمدهای نیستند به گونهای که در برخی از مساجد، قرائت قرآن برایش تعریفی ندارد و یا اینکه نهایتاً در آن مجلس ختمی برپا کنند. این شایسته جامعه اسلامی ما نیست و شایسته ما مردم شیعه نیست و خیلی از اوقات ما به دلیل همین اتفاقات در مسیر اتهام از سوی دیگر کشورها قرار میگیریم.
وی ادامه داد: جریان سلفی، تکفیری و وهابیت خیلی از این زوایای فعالیت شیعه را میگیرد و آن نقاط ضعف را بزرگنمایی میکند به گونهای که آنها مغرضانه تصاویر عجیبی از شیعیان درست میکنند اما در کنار آن ما جوابهای دندانشکنی داریم؛ چرا که در دنیای آنها، یک قاری چون؛ کریم منصوری، سعید طوسی، احمد ابوالقاسمی، محمدحسین سعیدیان، عباس امام جمعه و ... وجود ندارد.
این قاری بینالمللی کشورمان عنوان کرد: اما در مجموع در ابعاد عمومی ضعیف هستیم و باید در جهت برطرف کردن آنها به دلیل وظیفه دینیمان تلاش کنیم.
وی در ادامه این برنامه رادیویی از علما چنین درخواست کرد: علما با توجه به نقش مهمی که در مساجد دارند، نسبت به ترویج مجالس قرائت قرآن و انس با قرآن اهتمام داشته باشند. مقام معظم رهبری در طول سال، ساعتها به صورت رسمی و در مقابل انظار عمومی بر پای رحل قرآن مینشینند و این کار نمادین، برای الگوسازیست. ایشان، تأکیدات زیادی بر این داشتهاند که مجالس انس با قرآن را تنها برای شنیدن قرآن برپا کنید. اینها آثار دارد که یکی از آثار آن حضور جوان و نوجوانان برای عرضه توانمندیهایشان و ایجاد انگیزه برای ماندن در این مسیر است تا بتوانند این مسیر را پررونقتر به جلو ببرند.
این قاری بینالمللی کشورمان با تأکید بر اینکه وظیفه قاریان، تنها تلاوت قرآن در داخل کشورمان و مرزهای جهان اسلام نیست، عنوان کرد: بلکه در مرزهاییست که میلیون میلیون افراد بیخدا در مرزهای دیگر کشورها هستند که من از دوران کودکی از خداوند میخواستم که این تلاوت من در دل این افراد اثرگذار باشد تا به قرآن رجوع کنند و بدانند قرآنی هست.
وی با تأکید بر اینکه مردم وظیفه تقویت و اجازه ظهور به قاریان جوان را برعهده دارند، بیان کرد: اگر تمام مراکز و دستگاههای رسمی کشور و دولتی بخواهند برای این کار اقدام کنند شاید بتوان گفت آنها در طول سال بیشتر از 200 هزار نفر را نتوانند به صورت خوب پوشش دهند چه برسد به یک میلیون نفر.
خاکی با اشاره به اینکه بحثی که تاکنون انجام شد ویژه پسران بوده است، تصریح کرد: حال آنکه در میان بانوان و دختران، استعداد و ظرفیت فوقالعادهایست که با تمام شرایطشان باید به آنها نیز پرداخته شود به گونهای که محافل ویژه بانوان برپا کنیم تا به تربیت قراء از میان بانوان بیانجامد. پرورش بانوان علاقهمند در این عرصه و شکوفا کردن استعدادهای آنها مهم است.
مطالبه هزینه از سوی قاری مذموم است
وی در پاسخ به این سؤال که آیا باید گروهی با عنوان قاریان قرآن داشته باشیم که اینها کارشان صرفا قرآن خواندن است؟ بیان کرد: طبیعتاً باید اینگونه باشد چه اشکالی دارد مگر جامعه مداحان نداریم؟ چه کسی نقش آنها را در زندگی جاری و ساری ما بیاثر میداند؟ در حال حاضر، قراء ما شاید تنها 10 درصدش کارشان فقط قرائت قرآن است بلکه شاید بالای 90 درصد قراء موفق کشورمان، فعالیت اصلیشان چیز دیگریست که در کنار آن به تلاوت قرآن میپردازند که این هم باعث افتخار است.
خاکی تأکید کرد: اگر مردم، محافل و هیئات پای کار باشند و اگر محافل، روزانه بیش از 1000 محفل باشد طبیعتاً قرائی خواهند آمد که کارشان قرائت قرآن است.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا ارتزاق افراد در این راه در روایات مذموم نشده است؟ ادامه داد: در دستوراتی از پیامبر اکرم(ص) بیان شده است که حتی حفاظ قرآن از بیتالمال سهم دارند که در حال حاضر با سیستم حکومتی ما امکان تحقق این امر هست تا هر فردی که به عنوان قاری و حافظ اثبات میشود، برای او حقوقی در نظر گرفته شود و حتی این حقوق برای مؤذنان نیز در نظر گرفته شود به گونهای که از مردم مطالبهای نداشته باشد.
بیشتر قراء هیچ وقت مطالبهگر نیستند
خاکی بیان کرد: قاری قرآن به جلسهای دعوت میشود و قریب به اتفاق، قراء هیچ وقت مطالبه رقم و عدد نمیکنند؛ چون این امر مذموم است و این درست نیست. اما آیا مردمی که اینها را در محفل و مجلسی دعوت میکنند، نسبت به وقتی که قاری قرآن میگذارد، وظیفهای ندارند؟! بلکه وظیفه آنها تکریم و تجلیل از این وقت و انرژی قاری برای هنر تلاوت قرآن است.
وی با اشاره به اینکه چرا هنگامی که از خوانندهای در مراسم دعوت میشود و برای اجرای چند قطعه به او مبالغ خوبی داده میشود، عنوان کرد: چرا برای تلاوت قاری، مبلغی پرداخت نشود؟ چرا برای یک خواننده باید 20 میلیون و برای یک قاری قرآن باید 200 هزار تومان پرداخت شود؟
خاکی در پاسخ به این سؤال که آیا این قیاس، پسندیده است؟ اظهار کرد: بله، این قیاس پسندیدهای است به عنوان مثال، قاری که سی سال، زحمت کشیده است و عصاره تلاشها و مطالعات و گوش دادن به نغمات مختلف را برای لذت بردن مردم از تلاوتهایش طی 15 تا 20 دقیقه ارائه میدهد، آیا این ارزشمند نیست و آیا او زحمت نکشیده است؟!
وی در پاسخ به اینکه برخی در مقابل حرف شما، معتقدند که آن فرد باید با خدا معامله کند؟ اظهار کرد: فردی که محفل را در همان هیئات و مساجد و ... اجرا میکند، چون مداحان و ... حقالزحمه به آنها پرداخت میشود چون زحمتی در این زمینه میکشند، لذا چرا نباید به قاری قرآن این حق الزحمه پرداخت شود؟
این قاری بینالمللی قرآن در خصوص آسیبهایی که متوجه صنف قاریان است، گفت: قدم گذاشتن در این راه، سخت است یکی به دلیل اینکه برنامه فوق مخاطبان عمومی دارد چون شاید شنوندگان این برنامه بدون پیشزمینه ذهنی این برنامه را گوش میدهند و شاید برای آنها خیلی جالب نباشد که بحث حقالزحمه قاریان قرآن و مجریان قرآنی و ... مطرح شده است؛ اما این واقعیت است که قاری قرآن به عنوان هنرمند در جلسهای حضور پیدا میکند، چنانکه او صاحب صداییست که میتواند به عنوان خواننده در برنامههای مختلف با درآمد بالا حضور پیدا کند و به اصطلاح از صدایش کاسبی کند. اما هنگامی که فردی که این تفضل الهی نصیبش میشود و در مسیری قرار میگیرد که این صدا در راه قرآن استفاده میشود، قطعا قرار نیست مثل هر فرد دیگری با مردم و صدایش معامله کند.
خاکی تصریح کرد: قاری قرآن، آدابی دارد، همچنین افرادی که با قاری قرآن در تماس هستند و از او دعوت میکنند باید صاحب آدابی باشند. آداب قاری قرآن، این است که اگر برای تلاوتش پولی را مطالبه کند، قطعاً مذموم است چنانکه در روایات متعددی داریم که قاری که برای تلاوتهایش طلب پول کند در روز قیامت به صورتی محشور میشود که صورتش گوشت ندارد و یا خیلی بدتر از این. پس این امر مذموم است. اما حال فردی که همایش، جشنواره و محافلی برگزار میکند که از قاری دعوت میکند آیا آنها نباید آدابی داشته باشند؟ آیا آنها باید به این معتقد باشند که قاری قرآن که قرآن میخواند با خدا معامله میکند، این چه استدلالی است؟
وی بیان کرد: قاری قرآن که وقت و انرژی میگذارد و هنرش را در این مسیر قرار داده است مگر میشود بدون زحمت این کار را انجام دهد و حال آنکه او نیز دارای زندگی و خرج و هزینههای زندگی است و حال آنکه قراء از دولت، حقوقی دریافت نمیکنند.
قراء مبالغ بسیار کمی دریافت میکنند
این قاری بینالمللی کشورمان تأکید کرد: قاری قرآن، اعداد بسیار بسیار کمی دریافت میکند و این خوب نیست. مردم، هیئتداران، هیئت امنای مساجد و افرادی که جلسات قرآن را برگزار میکنند و مدیران همایشها و جشنواره و ... و یا مدیران برنامههای دولتی و رسمی مقصر هستند، زیرا ارزش لازم را برای این کار هنری در نظر نمیگیرند.
خاکی عنوان کرد: من بخش عمده زندگیام از راه قرائت قرآن نبوده است. هیئت علمی رسمی جهاد دانشگاهی هستم و سالها با دریافت حقوق خوبی به عنوان مدیر مرکز قرآنی فعالیت داشتهام و زندگیام را هیچگاه از مسیر قرآن، برنامهریزی نکردهام و هیچ بار در طول زندگیام برای امر تلاوت هزینهای از فردی مطالبه نکردم، چنان که اکثر اساتید نیز اینگونهاند.
وی بیان کرد: من واقعاً گلایهمندم از افراد دعوتکنندهای که از قاری قرآن انتظار دارند، خوب تلاوت کند، سر وقت نیز در برنامهحاضر شود و به اندازه نیز تلاوت کند، اما خودشان هیچ وظیفهای در قبال این قاری ندارند.
خاکی با ابراز گلایه از مجریان برنامهها و اینکه به چه دلیل به تازگی قرائت قرآن پیش از پخش سرود جمهوری اسلامی انجام میگیرد، گفت: در حالی که باید سرود، پخش شود و قرائت قرآن به عنوان بخش اصلی برنامه انجام گیرد. حتی مجری برخی از مراسمها فراموش میکنند که نامی از قاری بینالمللی و یا قاری که به تلاوت قرآن پرداخته است، ببرد. من بارها و بارها این اتفاق برایم افتاده است که این اصلاً خوب نیست، بلکه باید نام قاری با تکریم و تجلیل برده شود.