ششمین برنامه «فرهنگ تلاوت» رادیو قرآن، شب گذشته، 31شهریورماه، با اجرای هادی صلح‌جو و کارشناسی احمد ابوالقاسمی از قاریان بین‌المللی کشور با موضوع آسیب‌هایی که متوجه قاریان قرآن است، همراه بود.
ابوالقاسمی با اشاره آسیب‌هایی که متوجه صنف قاریان قرآن می‌شود، گفت: آسیب‌ها زیاد است و از نقاط مختلف، وارد می‌شود و عمده اینها از طرف مخاطبان و افرادی که انتظار صحیحی از یک قاری ندارند که این انتظارات به انحراف کشیده می‌شود و به تدریج خودش را در تلاوت نشان می‌دهد.
وی ادامه داد: ما تعریفی نداریم که تلاوت قرآن باید چند دقیقه باشد همین که باب شده است که مثلا یه تلاوت باید 50 دقیقه باشد اینها شده است مسائل حاکم بر تلاوت که فکر می‌کنم اینگونه اتفاق افتاده است که قاری مثلا در برنامه‌ای باید یک ساعت تلاوت داشته باشد و به خاطر همین قاری می‌آید و از پرده‌های پایین شروع می‌کند تا بتواند یک ساعت این را بخواند و این شده فرهنگ و قاعده در تلاوت که شده آسیب برای آن تلاوت و این موجب فرم نامناسب دادن به تلاوت‌ها شده است.
ابوالقاسمی با اشاره به هیجان شنونده، اظهار کرد: این هیجان چگونه باید باشد؟ حتما باید با فریاد انتقال پیدا کند؟ خیلی از تلاوت‌ها است که اصلا هیجان ندارد در حالی که به میزان هیجان مردم ارزش‌گذاری‌ها می‌شود به اینگونه که هر چقدر، مردم براساس آن تلاوت، بیشتر هیجانی شده اند، تلاوت خوبی خطاب می‌شود.
این قاری بین‌المللی با اشاره به تلاوت سوره مبارکه «ص» عبدالعزیز حصان تصریح کرد: که این تلاوت به خوبی، اندازه و کشش دارد که البته هیجانی در انتهای نفسش نیست و این باید جا بی‌افتد چون که بلندخوانی در پایان تلاوت هر آیه‌اش هیجان می‌آورد.
سبک‌های مختلف در تلاوت، بعدها به وجود آمده است
وی با اشاره به اینکه سبک‌های مختلف در تلاوت بعدها به وجود آمده است، اظهار کرد: قاری مصری می‌خوانده و برای اینکه معنا آیه را برساند و وقف و ابتداها را رعایت کند آیه را طولانی قرائت کرده است که این در مردم اثر کرده است و لذا او را بیشتر تشویق کرده‌اند و آن قاری هم خوشش آمده و آن تلاوت را ادامه داده است. این همان شد که فرهنگ تلاوت تغییر کرده است. من حتی قاری می‌شناسم که این هیجان را مادام بیشتر می‌کند و به گونه‌ای تلاوت می‌کند که هیجان را در مردم بیشتر کند.
ابوالقاسمی با اشاره به اینکه عوام‌زدگی حتی در سخنرانی‌ها و شعرها و مداحی‌های ما در حال رخ دادن است، تأکید کرد: برخی از قراء با این هیجان‌ها به انحراف کشیده می‌شوند چون اینها سیکل باطلیست که تلاوت را منحرف می‌کند و حتی موجب می‌شود که مخاطبان از معنای آیه بازبمانند.
وی گفت: این امر موجب شده است تا سبک و سیاق تلاوت قاریان عوض شود و به نوعی نیز این گونه تلاوت‌ها از مصر آغاز شده است. هنگامی که تلاوت‌های سایر کشورها را گوش می‌دهیم، می‌بینیم که تلاوت‌های آنها این هیجان و تشویق را ندارد. درحالی که تلاوت‌های کشور ترکیه را گوش می‌دهیم می‌بینیم اینگونه نیست و در امتداد آنها هیجانی ندارد و حال آنکه اینها هم در حال حاضر به دنبال این امر در تلاوت‌هایشان رفته‌اند که این عوام‌زدگیست.
این قاری بین‌المللی با اشاره به اینکه اگر قاری بخواهد این مورد را انجام نده و تلاوت بلند نداشته باشد، به تبع آن هیجان در پی ندارد، اضافه کرد: در این هنگام، دیگر آن قاری را برای تلاوت به مجالس دعوت نمی‌کنند و می‌گویند تلاوتش هیجان نداشته است.
بحث نَفَس در تلاوت از جمله مواردیست که عوام آن را می‌پسندد
وی ادامه داد: در تلاوت از جمله مواردی که عوام آن را می‌پسندد بحث نَفَس است که همین امر، تلاوت‌ها را تغییر داده است. چون در تلاوت‌های کوتاه تشویق و هیجان وجود ندارد، مشتری ندارد و تقلید هم نمی‌شود چون تلاوت استاد عبدالفتاح شعشاعی که قرائتش هیجان ایجاد نمی‌کند و در برخی از موارد هم اینگونه است البته اما همیشه این کار را انجام نمی‌دهد. تقاضای مستمع در آن زمان این بوده است که با رویکرد معنامحور تلاوت کند و بخاطر همین مستعمان آن را از این نظر تشویق می‌کردند و این بدون داد و فریاد بوده است.
ابوالقاسمی بیان کرد: حال آنکه اکنون بسیاری از شنونده‌ها معنای آیه را نمی‌دانند و لذا قاری باید این امر را با نفس، اوج و آهنگ‌های گوناگون تأمین کند. یکی از دلایل هم عدم اطلاع مخاطبان و مستعمان از آیات و معنای آنهاست.
وی در پاسخ به اینکه حضور قاری در جلسات باید همراه با تواضع باشد، گفت: خودم به شاگردانم می‌گویم که اگر می‌خواهید به برنامه‌ای بروید 20 دقیقه را برای خداحافظی با حاضران بگذارید چون برخی از آنها می‌خواهند باشما عکس بگیرند. پاسخ مثبت فقط به این موضوع باعث می‌شود که تأثیر رفتار شما در مردم زیاد شود و یا فرد را به سمت قرائت قرآن بکشاند. نه باید تنها بیاییم در جلسات و تلاوت کنیم و بدون خداحافظی جلسات را رها کنیم.
شناخت محفل قرآنی برای قراء مهم است
این قاری بین‌المللی کشورمان عنوان کرد: آموزش شناخت محفل قرآنی برای شاگردان مهم است که خداحافظی صحیح با جلسه، ورود صحیح به جلسه، نشستن در جلسه و به چه سمت و جهتی نگاه‌های ما در جلسه باشد باید جزء آموزه‌های ما به شاگردانمان باشد تا تمام این کارها به دور از تکبر باشد. باید پرهیز کرد از اینکه دچار غلو شویم.
وی با اشاره به دیگر آسیب‌های پیش روی قاریان، بیان کرد: بخشی از آسیب‌ها از بیرون وارد می‌شود. چنانکه تأثیر مخاطب روی قاری نشئت گرفته از تأثیر سیاست‌گذاری‌هایی که در جامعه نیز است. مسابقات و نوع داوری‌ها و نوع نگاه داورها به متسابق این آسیب‌ها را دنبال داشته است چنانکه آیین‌نامه‌ای را تهیه و تدوین می‌کنیم که در آن به ارتقای صوت بسیار اهمیت می‌دهیم که براساس آن آیین‌نامه به اندازه‌ای به وقف و ابتدا اهمیت داده می‌شود که همه را بلندخوان می‌کنیم و ... که اینها هم آسیب‌هاییست که در مسابقات تحمیل به قاری می‌شود و نمی‌تواند آن را انجام ندهد.
ابوالقاسمی تصریح کرد: لذا باید تعریف مسابقه را تغییر دهیم که اگر مقام معظم رهبری می‌فرمایند که خواندن باید معنامحور باشد باید این قسمت را پررنگ‌تر کنیم که اگر داورش را نداریم آن را تربیت کنیم و اگر شاگردان اینگونه نیستند آنها را درست آموزش دهیم. در مسابقات، متسابقان را به تلاوت تقلیدی‌خوانی از قاریانی که معنامحور هستند، بکشانیم.
وی با تأکید بر اینکه بسیاری از آسیب‌ها، تحمیل به قاری می‌شود، اظهار کرد: قاری هم نمی‌تواند با آنها مقابله کند یکی ازاین آسیب‌ها، آیین‌نامه‌های حاکم بر مسابقات است که به قاریان شکل و شمایل یکسان داده است و کاری کرده است که تنوع از بین رفته است. داوری نباید صرفا نمره‌ای در مسابقات باشد. مثلا داوران باید حتما جلسه‌دار باشند و حتما خودشان قاری باشند و تجربه قرائت داشته باشند و براساس نگاه کلی متسابقان را درجه‌بندی کنند. چنانکه قراء مصری را براساس نمره درجه‌بندی نمی‌کنیم بلکه همه معتقد هستیم و اتفاق نظر داریم که مصطفی اسماعیل، عبدالباسط و منشاوی و یا سایر قراء مصری بهتر هستند.
در حال حاضر تلاوت‌ها یک شکل، با یک آغاز، با یک تغییر مقامات است
این قاری بین‌المللی کشورمان بیان کرد: از آسیب‌های دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد این است که مسابقات حتماً باید نفرات اول، دوم و سوم داشته باشد که این امر را ما خلق کرده‌ایم و می‌توانیم تغییر دهیم چنانکه برخی از رشته‌ها عددی است چنانکه در وزن‌برداری اگر فردی پنج گرم بالاتر بلند کند، او برنده است. اما در تلاوت نمی‌توانیم این امر را بگوییم بلکه چند داور تلاوت‌ها را گوش دهند و مشخص کنند این چند متسابق درجه یک و چند نفر دیگر درجه دو بوده‌اند. حتی برای اعزام به مسابقات بین‌المللی نیز می‌توان به این روش باشد و حتی راهکارهایی نیز دارد.
ابوالقاسمی با اشاره به آسیب‌هایی که وجود دارد، تصریح کرد: در حال حاضر تلاوت‌ها یک شکل، با یک آغاز، با یک تغییر مقامات است که این امر موجب می‌شود که همه تلاوت‌ها یک طور شده است. در حالی که در مصر تلاوت‌ها انجام می‌شود که از نظر سبک و سیاق بسیار متفاوت است. چون آمده است براساس منویات شخصی‌اش خوانده است. اما ما آمده‌ایم و با این آیین‌نامه‌ها مقابل منویات درونی متسابقان را گرفته‌ایم و نمی‌گذاریم تا نظرات شخصیشان را در تلاوت پیاده کنند و اگر قاری هم این گونه عمل کند می‌گوییم کدام قاری اینگونه عمل کرده است که این قاری به این شکل تلاوت می‌کند.
وی اظهار کرد: باید داورها فارغ از مباحث تجویدی باید نگاه بالاتر و بلندتری به مباحث صوت و لحن داشته باشند که بگویند بخوان و تلاوت کن تا ببینیم به چه شکل قرائت می‌کند و شاید به تلاوت معنامحور نیز توجه کند. حال آنکه یکی از آسیب‌های قاریان ایرانی تلاوت‌های یک شکل همراه با یک اوج، قرار، جواب و جواب جواب و ... است.
ابوالقاسمی در پایان به قاریان جوان توصیه کرد: جدای از مواردی که مرتبط با رعایت ظواهر است، در باطن نیز می‌توان آن را در خودمان تمرین کنیم که تلاوتمان مؤثرتر باشد. تلاوت خوب تنها داشتن صدا و لحن خوب نیست بلکه حس برتری در تلاوت حاکم است که آن نیز به وجود نمی‌آید مگر با لطیف رفتار کردن، عبادت کردن و خالص شدن. تمرین تلاوت‌های معنا محور و رسیدن به درجه‌ای که خودمان را به آیات بسپاریم نه به مقامات و دستگاه‌ها به گونه‌ای که بگذاریم آنها برای ما خط تعیین کنند که چگونه تلاوت کنیم که این موجب می‌شود که هر روز تلاوت‌های جدیدی داشته باشیم و ارائه دهیم. همچنین زندگینامه افرادی که موفق بوده است، بخوانید. آیاتی را که دربردارنده داستان‌های موسی و قوم موسی و ساحره‌ها و ... که احساس را در شما بیشتر متبلور و احیا می‌کند، بیشتر تلاوت کنید چنانکه خواندن آیات منافقین و احکام سخت است که توجه به این امر موجب می‌شود که تجربه تلاوت معنا محور را در شما بیشتر می‌کند و همه اینها می‌تواند شما را برساند به اینجا که تصمیم بگیرید و تجربه کنید تا چگونه بخوانید.
یادآور می‌شود، ویژه برنامه «فرهنگ تلاوت» کاریست از گروه اطلاع رسانی رادیو قرآن است که هر هفته از ساعت 21:10 از رادیو قرآن به سمع شنوندگان می‌رسد.
